Object van de maand augustus, 2023, Agentschapsborden

In Sow to Grow is een hele wand gereserveerd voor agentschapsborden. Ze hebben verschillende maten en afbeeldingen. en verschillende kwaliteiten. Sommige zijn beschadigd door langdurig gebruik buiten aan de gevels. Ze waren uitsluitend voor de zaadhandel in de kleinhandel. Grotere zaadfirma’s, die aan de kleinhandelsbedrijven leverden op basis van commissie, maakten zo bekend dat hun zaden daar te koop waren. Die agentschappen zijn al in 1852 ingevoerd. Zaadhandel heeft al eeuwen bestaan, eerst als overschot na eigen gebruik, later als bewuste keus door grote hoeveelheden zaad te telen. Rond 1630 waren dat b.v. de Leidse Saatluyden. Vanaf eind 18de eeuw zijn overal in het land kleine zaadhandels ontstaan die als tussenhandel (agentschappen) voor de lokale distributie van zaad zorgden.  Onder andere P. Knook, Jan Reus, J. Boon en de Wed. S. Groot in West-Friesland. en Gebr. Van Namen in Zwijndrecht. De tussenhandel gaf de prijs- en bestellijsten van de leveranciers door aan de klanten.  De zaden  kwamen dan ook weer via de agentschappen bij de klant. Soms ontstond uit de kleinhandel een groot bedrijf; een voorbeeld daarvan was b.v. Sluis & Groot. Particulieren konden niet rechtstreeks bij de zaadfirma’s bestellen. Hierdoor groeide een ander soort kleinhandel uit; landelijke detaillisten die wel aan particulieren leverden. Het oudste bedrijf was dat van Dirk Turkenburg uit 1850. Hij gaf jaarlijks een uitgebreide prijscourant uit en zond die door Nederland, Oost-Indië en zelfs naar Transvaal in Zuid-Afrika. De zaden werden vanaf 1880 per post verstuurd, Vanaf midden 19de eeuw zijn zaadbedrijven ook zelf aan beroepstuinders gaan leveren.

Tegenwoordig zijn de borden niet alleen door Sow to Grow gewild. Voor gave exemplaren wordt vaak veel geld gevraagd.

In de bibliotheek staat een interessant boekje : Historie van het Tuinbouwzaadbedrijf in Nederland, geschreven door de ir. J.E. Veldhuyzen van Zanten, uitgegeven in 1956 (Object 1485) De gegevens voor dit stukje heb ik ontleend aan dit boekje.

Carla Moonen.